Transdermaal magnesium: twijfel, bewijs en praktijkervaring

Op 3 maart 2025 zond het consumentenprogramma Radar (AVROTROS) een item uit waarin de effectiviteit van transdermale magnesiumopname – bijvoorbeeld via magnesiumolie of een bad met magnesiumkristallen – sterk in twijfel werd getrokken. Dr. J. de Baaij van de Radboud Universiteit in Nijmegen stelde in de uitzending dat magnesium nauwelijks tot niet via de huid wordt opgenomen en dat de gezondheidsclaims rondom magnesiumolie en -baden wetenschappelijk ongefundeerd zijn¹. Radar zette daarmee grote vraagtekens bij de waarde van transdermale magnesiumtherapie. De boodschap kwam neer op: magnesiumolie en -baden werken niet, en positieve gebruikerservaringen zijn vooral toe te schrijven aan placebo of andere factoren. 

Het is belangrijk hierbij op te merken dat de meeste sceptici zich baseren op het gebrek aan grootschalige klinische studies, niet per se op bewijs dat opname via de huid onmogelijk is. De argumentatie wordt daarbij niet onderbouwd door voldoende adequate wetenschappelijke studies, maar juist door het ontbreken daarvan. Dit is echter een zogenaamd “argumentum ad ignorantiam”: de conclusie “het werkt niet” wordt getrokken op basis van “we hebben het (nog) niet bewezen”, wat logisch onjuist kan zijn.

Magnesium: geen hype, maar noodzaak

Magnesium is echter geen hype of modeproduct. Zowel reguliere als complementaire zorgverleners erkennen de brede werking van dit mineraal. Zo zet KEI educatie het in bij jongeren met gedragsstoornissen. Onderzoekers van het UMCG en TI Food and Nutrition hebben vastgesteld dat een lage inname van magnesium via de voeding een grotere kans geeft op het ontstaan van hartziekte (PREVEND studie). 
Het aantal gezondheidsproblemen dat (mede) verband houdt met een magnesiumtekort is inmiddels indrukwekkend: van diabetes, hartfalen, slapeloosheid en gedragsstoornissen tot osteoporose, migraine, spierkrampen en zelfs Alzheimer² ³. Suppletie blijkt in veel gevallen preventief én therapeutisch waardevol. Zelfs de European Food Safety Authority (EFSA) onderschrijft het belang van magnesium en heeft meerdere goedgekeurde gezondheidsclaims toegekend, die fabrikanten mogen gebruiken - maar enkel voor orale supplementen⁴. De EFSA toetst claims op basis van strikte criteria met betrekking tot onderzoeksopzet.

Oud gebruik, hernieuwde aandacht

Toch is het gebruik van magnesium via de huid allesbehalve nieuw. Denk aan eeuwenoude badculturen, de Dode Zee en de inzet van magnesiumzouten in de Balneotherapie⁵, het medische gebruik van mineraalrijke baden, vaak toegepast bij huidaandoeningen, gewrichtsklachten of ontspanning. Pas de laatste decennia is deze vorm van suppletie herontdekt – met miljoenen gebruikers wereldwijd. Steeds meer mensen melden verbeteringen in spierontspanning, slaapkwaliteit en algeheel welzijn. Wetenschappers beginnen nu – mede onder druk van deze praktijkervaring – de vraag naar opname opnieuw te onderzoeken. Je ziet hier als het ware het klassieke spanningsveld tussen ‘empirische ervaring’ en ‘wetenschappelijke verificatie’.

Hoe komt magnesium door de huid?

Radar stelt terecht dat de huid een sterke barrière vormt. Magnesiumionen zijn wateroplosbaar en relatief groot, en passeren de intacte huid nauwelijks. Toch is de huid geen gesloten systeem. Kleine openingen zoals zweetklieren en haarfollikels (0,1–1% van het huidoppervlak) kunnen wél doorgang bieden. In een laboratoriumstudie uit 2016 werd aangetoond dat magnesiumchloride-oplossing via haarzakjes in diepere huidlagen doordrong – al na 15 minuten⁶. Dit wijst op een beperkte, maar reële opnamecapaciteit. De mate van opname blijkt afhankelijk van factoren zoals:

• Concentratie van de oplossing – hogere concentratie geeft sterkere diffusie;
• Contacttijd en oppervlak – langer en op grotere huidoppervlakken = meer opname;
• Huidconditie – beschadigde huid laat meer door, zoals aangetoond bij psoriasispatiënten⁷;
• Productformulering – crèmes met co-transporters (stoffen die de opname in de cellen bevorderen) werken beter dan waterige oplossingen.

Dit laat zien dat opname geen ‘alles of niets’ fenomeen is, maar gradueel en afhankelijk van contextuele factoren. Kortom: het is onjuist om te stellen dat de huid “geen magnesium opneemt”. De opname is mogelijk – en de mate is afhankelijk van de context.

Waarom stijgt het bloedmagnesium niet?

Radar baseert haar scepsis op het uitblijven van stijgende bloedwaarden. Maar dit is wetenschappelijk gezien een te beperkte maatstaf. Magnesium zit voor 99% in cellen en botten – niet in het bloed⁸. Serum-magnesium (in het bloed) is een zwakke marker voor de magnesiumstatus. Intracellulaire metingen zijn betrouwbaarder, maar moeilijker uitvoerbaar en duur. Het lichaam reguleert de serumspiegel streng; kleine opnames kunnen ongemerkt in weefsels worden opgenomen of uitgescheiden. Geen significante stijging in het bloed betekent dus niet dat er géén opname of effect is.

Bewijs voor effect: eerste studies en casussen

Hoewel grootschalige studies nog ontbreken, zijn er inmiddels meerdere aanwijzingen dat transdermale toediening zinvol kan zijn:
1. Fibromyalgie:
In een kleinschalige studie met 40 vrouwen verbeterden pijn, vermoeidheid en slaapkwaliteit na 4 weken magnesiumspray⁹. De studie had geen controlegroep, maar de resultaten waren veelbelovend. De onderzoekers pleiten voor vervolgonderzoek.

2. Sportherstel:
Veel sporters gebruiken magnesiumolie of baden om spierherstel te bevorderen. Hoewel harde data nog beperkt zijn, wijzen individuele ervaringen en kleinere studies op voordelen bij kramp, spierpijn en ontspanning¹⁰. Bekende atleten als Serena Williams en triatleet Alex Rhodes zweren bij transdermaal gebruik van magnesium in hun herstelschema’s.

3. Slaap en ontspanning:
De ervaring van gebruikers is dat magnesiumspray of baden voor het slapengaan ontspannend werken en daarbij de slaap verbeteren. Voor oraal magnesium zijn een aantal studies die laten zien dat magnesium de slaapkwaliteit kan verbeteren¹¹ ¹².

Praktijkervaringen uit de zorg

Ook binnen de zorg zien we toepassingen:

• Fysiotherapeuten gebruiken magnesiumolie en -gel als massageondersteuning en rapporteren minder spierkrampen bij cliënten;
• Revalidatieartsen overwegen transdermale toediening als alternatief voor patiënten die orale supplementen slecht verdragen;
• Zelfzorggebruikers rapporteren verlichting van restless legs, nachtelijke krampen en algehele ontspanning. Tegelijk zijn er ook mensen bij wie het weinig doet of die huidirritatie ervaren – wat wijst op individuele verschillen in gevoeligheid en effectiviteit, mogelijk bepaald door genetica, huidtype of verwachting.

Tot slot: nuance is essentieel

Radar had een belangrijk punt: wetenschappelijke onderbouwing voor transdermale magnesium is nog in ontwikkeling. Maar door slechts één expert aan het woord te laten en geen ruimte te bieden voor alternatieve inzichten, werd de discussie onnodig gepolariseerd. De door de expert aangehaalde RCT’s (gerandomiseerde gecontroleerde studies) worden terecht gezien als de gouden standaard in medisch en farmacologisch onderzoek¹³, maar ze zijn niet altijd geschikt om subjectieve ervaringen zoals ontspanning goed te meten - en sluiten ook niet altijd aan op praktijkervaringen van gebruikers.

 
De stellige conclusie dat “magnesium smeren geen zin heeft” is niet in lijn met het bestaande onderzoek, noch met de praktijkervaringen van gebruikers en zorgprofessionals. Een meer genuanceerde boodschap zou zijn: “Er is nog geen breed wetenschappelijk bewijs dat transdermale magnesium de bloedspiegels verhoogt, maar er zijn aanwijzingen dat het lokaal kan werken - en veel mensen ervaren positieve effecten.” Daar kunnen consumenten iets mee. En daar begint goede zorgcommunicatie: bij eerlijkheid, maar ook openheid voor praktijkervaring.

Eindnoten / Bronnenlijst
1.    Radar (AVROTROS). (2025, 3 maart). Radar-uitzending over magnesiumolie.
2.    Gröber, U., Schmidt, J., & Kisters, K. (2015). Magnesium in prevention and therapy. Nutrients, 7(9), 8199–8226. https://doi.org/10.3390/nu7095388
3.    DiNicolantonio, J. J., O’Keefe, J. H., & Wilson, W. (2018). Subclinical magnesium deficiency: A principal driver of cardiovascular disease. Open Heart, 5(1), e000668. https://doi.org/10.1136/openhrt-2017-000668
4.    European Food Safety Authority. (2010). Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to magnesium. EFSA Journal, 8(10), 1807.
5.    Nasermoaddeli, A., & Kagamimori, S. (2005). Balneotherapy in medicine: A review. Environmental Health and Preventive Medicine, 10(4), 171–179. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2723310
6.    Matthes B, et al. (2016). Permeation of topically applied magnesium ions through human skin is facilitated by hair follicles. Skin Pharmacology and Physiology, 29(4), 171–180. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27624531
7.    Proksch E, Nissen HP, Bremgartner M, Urquhart C. (2005). Bathing in a magnesium-rich Dead Sea salt solution improves skin barrier function, enhances skin hydration, and reduces inflammation in atopic dry skin. International Journal of Dermatology, 44(2), 151–157. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15689218
8.    Elin RJ. (2010). Assessment of magnesium status for diagnosis and therapy. Magnes Res, 23(4), S194–S198. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20736141/
9.    Engen, D. J., et al. (2015). Effects of transdermal magnesium on fibromyalgia. J. Integr. Med., 13(5), 306–313. https://doi.org/10.1016/S2095-4964(15)60195-9
10.    De Souza, D. B., et al. (2019). Oral magnesium reduces delayed onset muscle soreness. Journal of Sports Sciences, 37(3), 280–285.
11.    Abbasi, B., et al. (2012). Effect of magnesium on insomnia in elderly. Journal of Research in Medical Sciences, 17(12), 1161–1169.
12.    Wienecke T, Kolodziejczyk A. (2022). The Role of Magnesium in Sleep Health: A Systematic Review of Available Literature. Current Nutrition Reports, 11(1), 1–9. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35184264/
13.    Hariton, E., & Locascio, J. J. (2018). Randomised controlled trials – gold standard? BJOG, 125(13), 1716. https://doi.org/10.1111/1471-0528.15199